Şüpheli Ve Sanık Kime Denir?

Türk Ceza Hukukunda şüpheli ve sanık kavramları açık bir şekilde tanımlanmış olmasına rağmen birçok kişi tarafından karıştırılmaktadır.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 2/1/a bendinde ‘şüpheli; soruşturma evresinde, suç şüphesi altında bulunan kişiyi ifade eder’ denilmek suretiyle tanımlanmıştır. Buradan da anlaşılacağı üzere suçu işlediğine dair hakkında şüphe bulunan kişiye şüpheli denilmektedir. Şüphelinin suçu işlediğine dair deliller mevcut ise bu deliller ilk olarak Cumhuriyet Savcısı tarafından hakkında soruşturma yürütülmek suretiyle toplanmaktadır.

Suçun meydana geldiği yerin bağlı bulunduğu Cumhuriyet savcılıkları aracılığı ile şüpheli sıfatıyla anılan kişi hakkında tüm deliller toplanır. Burada unutmamak gerekir ki hakkında soruşturma yapılan kişi, hakkındaki delillerin niteliği ne olursa olsun, delillerden suçu işlediği açıkça anlaşılsa bile savcılık tarafından hakkında iddianame düzenlenmek suretiyle dava açılana dek şüpheli konumundadır. Savcı tarafından yürütülen ve savcılık bürosu aşamasında yer alan işlemlerin tümüne ilişkin sürece soruşturma evresi denilmektedir. Bu soruşturma evresi iddianamenin düzenlenip mahkemede şüpheli hakkında dava açılması ile son bulur.

Sanık ise kanunun deyimi ile, kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişiyi, ifade eder. Savcılık tarafından yürütülen soruşturma evresi neticesinde şüpheli hakkında dava açılmasını gerektirecek kadar delil elde edilmiş ise iddianame hazırlanarak yetkili ve görevli mahkemeye kamu davası açılır.İlgili mahkeme,savcılık tarafından hazırlanan iddianameyi kabul ederse yargılama süreci başlar.

Daha önce şüpheli sıfatına sahip olan kişi, yargılamanın başladığı bu mahkemede/kovuşturma aşamasında sanık olarak nitelenir.
Kısaca; şüpheli ve sanık, suç şüphesi altında bulunan kişiyi ifade etmektedir. İçinde bulunulan evreye göre kişi şüpheli ya da sanık olarak adlandırılmaktadır. Soruşturma evresinde iken suç şüphesi altında bulunan kişiye şüpheli denirken kovuşturma evresine geçildiği zaman bu kişi sanık ismini alır.

Şüphelinin kanun gereği sahip olduğu haklar nelerdir?

Sanık, şüphelinin soruşturma aşamasında sahip olduğu temel haklardan da yararlanabilir.

1. Şüpheliye hakkındaki soruşturmanın konusu suç anlatılmalıdır. İfade ve sorguda haklarını ve ona isnat edilen suçu öğrenme hakkı vardır.
2. Şüphelinin bağımsız ve tarafsız olarak mahkemede yargılanma hakkı vardır.
3. Makul sürede ve aleni bir şekilde yargılanma hakkı.
4. Şüphelinin bir avukatın hukuki yardımından yararlanma hakkı vardır.Avukat tutmak için mali imkanı yok ise, baro tarafından kendisine ücretsiz avukat görevlendirileceğinin bildirilmesi.
5. Gerektiği taktirde tercümandan yararlanma hakkı.
6. Yakınlarından istediği kişiye haber verebilme hakkı.
7. Lehine olabilecek delillerin toplanmasını isteme hakkı.
8. Savunmada hazır bulunma ve bu savunmayı hazırlamak için gerekli zamanı ve kolaylıkları talep edebilme hakkı.
9. Şüphelinin susma hakkı da vardır.

Şüpheli veya sanık durumunda bulunan kişiye kural olarak davetiye ile çağrı yapılır. Bu çağrıya rağmen gelmeyen şüpheli ya da sanık hakkında zorla getirme kararı çıkartılır ve polis marifetiyle zorla getirtilebilir.